23 Μαΐου 2014

ΤΟ ΣΥΝΟΙΚΈΣΙΟ ΣΗΜΕΡΑ



Σήμερα θα μιλήσουμε για το συνοικέσιο σαν θεσμό στην χώρα μας από τα παλιότερα χρόνια έως σήμερα. Γιατί οι άνθρωποι και σήμερα, στην μοντέρνα εποχή, όλο και περισσότερο θα λέγαμε απευθύνονται σε ένα γραφείο γνωριμιών? Τι τους προσφέρει? Γιατί στα μάτια κάποιων εξακολουθεί να μοιάζει περίεργο ή ακόμα και ενοχοποιημένο μέσο για την ένωση δύο ανθρώπων?
1.     Ας ξεκινήσουμε την κουβέντα μας αναπτύσσοντας λίγο το συνοικέσιο ως θεσμό, σαν κομμάτι της παράδοσης μας που το παραλάβαμε δια μέσου των αιώνων. Τι θα είχατε να μας πείτε πάνω σ’αυτό το θέμα?
Θα ξεκινούσα λέγοντας αυτό που ακριβώς αναφέρατε, ότι το συνοικέσιο, δηλαδή η μεσολάβηση για να γνωριστούν δύο άνθρωποι με σκοπό την σύναψη γάμου, το προξενιό με λίγα λόγια, είναι ακριβώς κομμάτι της παράδοσής μας και της ιστορίας μας κι έχει γίνει αντικείμενο μελέτης πολλών λαογράφων και ιστορικών. Βέβαια εγώ δεν βρίσκομαι εδώ με αυτήν την ιδιότητα και το ενδιαφέρον μου κυρίως επικεντρώνεται στο συμπεριφορικό κομμάτι των εμπλεκόμενων όπως επίσης και τι πληθυσμό αντιπροσωπεύει το συνοικέσιο στην Ελλάδα του σήμερα. Κάνοντας όμως μια μικρή έρευνα και αναδρομή του θεσμού στη χώρα μας από τα παλιότερα χρόνια ως σήμερα, μου έγινε αντιληπτό ότι παρόλο που στους περασμένους αιώνες ήταν το καθολικό μέσο για την πραγματοποίηση των γάμων από άκρη σε άκρη, ωστόσο η διαδικασία διέφερε από τόπο σε τόπο κι ήταν ενδεικτική για τα ήθη και έθιμα της εκάστοτε περιοχής και της εκάστοτε χρονικής περιόδου. Για παράδειγμα ενώ στην πλειοψηφία τους οι προξενητές στην Ελλάδα ήταν γυναίκες, στην Κρήτη ήταν πολύ σύνηθες να προξενεύει ένας άντρας, συνήθως μεγάλης ηλικίας, αξιοσέβαστος που η γνώμη του μετρούσε στην τοπική κοινωνία. Και γενικότερα να πούμε ότι οι άνθρωποι που αναλάμβαναν τον ρόλο του προξενητή σε όλη την Ελλάδα, είτε άντρες είτε γυναίκες, ήταν άνθρωποι με εμπειρία ζωής, ευφυείς, εύγλωττοι, με σεβαστή κοινωνική θέση.
Στη Θράκη το γυναικείο φύλο ήταν το λεγόμενο  ισχυρό φύλο εκείνης της εποχής. Η κοπέλα είχε το δικαίωμα επιλογής ενώ ο γαμπρός, αφού έστελνε αρχικά μια πρόχειρη προξενήτρα για να πάρει μια πρώτη απάντηση, κατόπιν έστελνε τρεις άντρες της οικογένειάς του με πλούσια δώρα για να γίνει η επίσημη πρόταση.
Οι Βλάχοι από την άλλη πλευρά, συνήθιζαν να αρραβωνιάζουν τα παιδιά τους ακόμη και από την κοιλιά της μάνας τους και οι μελλόνυμφοι τις περισσότερες φορές δεν είχαν κανένα λόγο. Έδιναν δε ιδιαίτερη σημασία στην καταγωγή, στην γενιά της νύφης.
Οι λόγοι που οδηγούσαν αυτές τις κοινωνίες στο συνοικέσιο ήταν λόγοι τιμής. Τα κορίτσια έπρεπε να παραδίδονται ανέπαφα στον μέλλοντα σύζυγό τους κι έτσι δεν υπήρχε περιθώριο ιδιωτικής συνάντησης και γνωριμίας των δύο νέων. Η γνωριμία γινόταν με την εποπτεία των γονιών τους ενώ τον βασικότερο ρόλο σε όλη αυτή την διαδικασία πέρα από τον προξενητή καθώς και τον τελικό λόγο, τον είχαν οι δύο πατεράδες. Κομβικό σημείο για την διεκπεραίωση του συνοικεσίου ήταν να υπάρξει συμφωνία κι από τις δύο πλευρές για την οικονομική εισφορά, την λεγόμενη προίκα που θα δινόταν στο νέο ζευγάρι. Βέβαια, ένας προξενητής της εποχής δεν περιοριζόταν μόνο στο να εκπροσωπήσει τα υλικά αγαθά του εντολοδόχου του, αλλά έδινε και πλήρη αναφορά για τα πνευματικά χαρίσματα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τα προτερήματα του γαμπρού ή της νύφης. Επίσης σε πολλές περιοχές βασικό ρόλο έπαιζε και η καταγωγή του νέου ή της νέας, το λεγόμενο τζάκι. Έτσι, ανάλογα με τις επικρατούσες απόψεις της κάθε περιοχής αλλά και με τις  κυρίαρχες αρχές και πεποιθήσεις της εκάστοτε οικογένειας γινόταν και η επιλογή του συζύγου. Όχι ότι ο έρωτας ήταν απαγορευτικός σε όλα τα μέρη της Ελλάδας ή ότι δε λαμβάνονταν υπόψην στο συνοικέσιο η συμπάθεια των δύο νέων, αλλά ήταν δύσκολο λόγων των ηθικών κανόνων της εποχής να ανθίσει ένας έρωτας πριν επισημοποιηθεί.
2.     Αυτά λοιπόν γινόντουσαν τότε. Θα λέγαμε ότι ήταν αναγκαίος ο θεσμός έτσι όπως μας τον περιγράφετε, γιατί για να τηρηθούν τα ήθη και έθιμα της εποχής έπρεπε να εφαρμοστεί αυτή η διαδικασία. Σήμερα όμως που και τα ήθη και τα έθιμα έχουν αλλάξει, κι ο καθένας πια είναι σε θέση να επιλέξει μόνος του τον σύντροφό του, ποιος είναι ο λόγος που κάποιος απευθύνεται σε ένα γραφείο γνωριμιών?
Εκείνα τα χρόνια, πέρα από τους ηθικούς κανόνες, τα προξενιά γίνονταν και μέσα από το πρίσμα ότι τα παιδιά των οικογενειών δεν διέθεταν την ανάλογη εμπειρία και γνώση ζωής για να επιλέξουν μόνοι τους τον σύντροφό τους. Σαφώς και κυριαρχούσε ο οικονομικός παράγοντας αλλά σε γενικές γραμμές οι γονείς έψαχναν να βρουν το ταιριαστό άτομο για το παιδί τους γιατί θεωρούσαν ότι οι ίδιοι μπορούσαν κι έπρεπε να το κάνουν καλύτερα. Έτσι επέβαλλαν τις δικές τους επιλογές στα παιδιά τους χωρίς πάντοτε να υπολογίζουν τη γνώμη τους και τα συναισθήματά τους. Σήμερα οι άνθρωποι που πηγαίνουν σε ένα γραφείο γνωριμιών έχουν τον πλήρη έλεγχο σε όλη την διαδικασία. Και τα ζητούμενα και οι προϋποθέσεις που θέτουν είναι δική τους επιλογή και η τελική απόφαση είναι αποκλειστικά δική τους. Αλλά και τότε και τώρα το τελικό ζητούμενο ήταν να ταιριάζουν οι δύο άνθρωποι μεταξύ τους, να υπάρχει συμβατότητα μεταξύ τους. Και το τι κυριαρχεί σαν προτεραιότητα για να δημιουργηθεί σχέση με κάποιον άλλον άνθρωπο είναι προσωπική υπόθεση του καθενός. Για κάποιον μπορεί σημαντικός παράγοντας για να συμβιώσει να είναι η οικονομική κατάσταση, για άλλον η εξωτερική εμφάνιση, για έναν τρίτο η μόρφωση, για έναν άλλο ο χαρακτήρας και για έναν άλλο ο συνδυασμός όλων αυτών. Είναι σπάνιο φαινόμενο να απευθυνθεί σε ένα τέτοιο γραφείο ένας πολύ νέος άνθρωπος, και γιατί δεν έχει κατασταλάξει ακόμη στις ποιότητες εκείνες που αποζητάει σε έναν επικείμενο σύντροφο,  και γιατί θέλει να βιώσει τον απροσδόκητο έρωτα όποτε του προκύψει εφόσον έχει όλη την ζωή μπροστά του, και γιατί δεν σκέφτεται ακόμη τον γάμο. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να απευθυνθούν νέοι άνθρωποι σε ένα γραφείο γνωριμιών όπου έχουν την δυνατότητα απλά να γνωρίσουν άτομα με χαρακτηριστικά τέτοια όπως έχουν δηλώσει ότι τους ενδιαφέρουν.
3.     Επομένως ποιες θα λέγατε ότι είναι οι κατηγορίες εκείνες των ανθρώπων που επιλέγουν αυτού του είδους την προσέγγιση για να βρουν ερωτικό σύντροφο και τι τους προσφέρει ένα γραφείο  συνοικεσίων?
Συνήθως απευθύνονται σε ένα γραφείο συνοικεσίων άνθρωποι που ανήκουν στις εξής κατηγορίες:
Μπορεί να πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ατυχήσει στη ζωή τους, είτε χηρεύοντας είτε παίρνοντας διαζύγιο σε μια ηλικία που δεν είναι η πρώτη τους νιότη και θα ήθελαν στην δεδομένη χρονική στιγμή να ξαναφτιάξουν την ζωή τους. Όπως καταλαβαίνετε ο κύκλος γνωριμιών των ανθρώπων αυτών που ήταν για μεγάλο διάστημα σε έναν γάμο είναι περιορισμένος, κι όταν υπάρχουν και παιδιά αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι γίνεται ακόμη δυσκολότερη και πιο χρονοβόρα η διαδικασία να γνωριστούν και να ταιριάξουν με έναν άνθρωπο που θα τους καταλάβει και θα αποδεχθεί την ιστορία και τις υποχρεώσεις τους. Ένα γραφείο συνοικεσίων έχει την δυνατότητα άμεσα βάσει των δεδομένων που διαθέτει για το κάθε άτομο ξεχωριστά, να γνωρίσει μεταξύ τους ανθρώπους που δεν αποκλείουν την περίπτωση να συμβιώσουν με άτομα που είχαν αυτή την εξέλιξη στην ζωή τους ή έχουν και παιδιά ακόμη από τον προηγούμενο γάμο τους, ή που ανήκουν και οι ίδιοι σε αυτήν την κατηγορία, αρκεί να διαθέτουν άλλα χαρακτηριστικά που έχουν ήδη δηλώσει ότι τους ενδιαφέρουν.
Μια άλλη κατηγορία είναι άνθρωποι με ιδιαίτερα φορτωμένο πρόγραμμα, ελάχιστο ελεύθερο χρόνο, πολυάσχολοι, οι οποίοι θεωρούν ότι έχει έρθει η ώρα να φροντίσουν την προσωπική τους ζωή αλλά δεν έχουν την πολυτέλεια του χρόνου εκείνη που θα τους επέτρεπε να μπουν στην διαδικασία να κυκλοφορήσουν, να γνωρίσουν κόσμο και να κοινωνικοποιηθούν με τέτοιο τρόπο ώστε κάποια στιγμή να γνωρίσουν το άτομο που θα τους καλύψει. Το γραφείο γνωριμιών τους δίνει την δυνατότητα άμεσα να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους με τους οποίους συγκλίνουν στα σημεία που τους ενδιαφέρουν, ώστε να γνωρίσουν αρκετά άτομα σε σύντομο χρονικό διάστημα προκειμένου να επικοινωνήσουν, να ερωτευτούν, να φτάσουν σε γάμο κ.τ.λ. Με άλλα λόγια επιταχύνεται η διαδικασία.
Μια τρίτη κατηγορία είναι άτομα που είναι πλήρως κατασταλαγμένα σε σχέση με τις ποιότητες και τα χαρακτηριστικά που θέλουν να διαθέτει ο σύντροφός τους. Δεν είναι απαραίτητο να οφείλεται αυτό σε ιδιοτροπία, απλά πρόκειται για άτομα που γνωρίζουν ακριβώς ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά που ψάχνουν σε έναν άνθρωπο και την προτεραιότητα με την οποία τα αναζητούν. Τους δίνεται έτσι η ευκαιρία να γνωρίζουν άτομα που λίγο-πολύ ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους χωρίς να χρειάζεται να μπουν οι ίδιοι στην διαδικασία να τα εντοπίσουν και να τα αξιολογήσουν.
Τέλος, μια ειδική κατηγορία ανθρώπων μπορεί να είναι άτομα που νιώθουν ανασφαλή σε σχέση με την εμφάνισή τους ή δεν είναι τόσο επικοινωνιακά ώστε να προωθήσουν από μόνα τους την διαδικασία της γνωριμίας τους με έναν ερωτικό σύντροφο, οπότε οι επιλογές τους είναι περιορισμένες. Έτσι καταφεύγουν σε ένα γραφείο συνοικεσίων ουτωσώστε να γίνει η απαραίτητη μεσολάβηση για να βρουν τον δρόμο τους προς την προσωπική ευτυχία.
Όπως αντιλαμβάνεστε όλες αυτές οι κατηγορίες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα της σημερινής πραγματικότητας κι έτσι μπορεί να εξηγηθεί η ύπαρξη και η συνέχιση αυτού του θεσμού στη χώρα μας, καθώς επίσης και η αυξανόμενη ροή ανθρώπων σε γραφεία γνωριμιών.
4.     Παρ’όλα αυτά εξακολουθεί για κάποιους ανθρώπους να ισχύει η άποψη ότι τα άτομα που απευθύνονται σε τέτοια γραφεία είναι προβληματικά ή περιθωριοποιημένα, με κάποιο πρόβλημα συμπεριφοράς, κι ότι τα γραφεία συνοικεσίων δρουν αποτρεπτικά για τον έρωτα, προσπαθούν να τον σαμποτάρουν ή υποβαθμίζουν την σημαντικότητά του. Εσείς τι θα είχατε να μας πείτε πάνω σ’αυτό?
Η αλήθεια είναι ότι για ορισμένους ανθρώπους η λέξη συνοικέσιο κουβαλάει μαζί της από το παρελθόν την εντύπωση ότι αγνοήθηκε η προσωπική βούληση πολλών νέων να επιλέξουν οι ίδιοι τον σύντροφό τους. Έτσι από τη μια φαντάζονται ότι εξακολουθούν να οδηγούνται ακόμα σε αυτά τα γραφεία άτομα άβουλα και καθοδηγούμενα από το στενό τους οικογενειακό περιβάλλον προκειμένου να επιλεγεί από άλλους το κατάλληλο άτομο, πράγμα που φανερώνει αδυναμία χαρακτήρα κι εξαρτημένη προσωπικότητα για την σημερινή κοινωνία. Από την άλλη κάποιοι μπορεί να θεωρούν ότι για να μην είναι σε θέση οι πελάτες αυτών των γραφείων να έχουν μέχρι τώρα βρει μόνοι τους τον κατάλληλο σύντροφο, κάποιο πρόβλημα θα έχουν είτε εμφανισιακό είτε συμπεριφορικό, που απωθεί τους άλλους. Η αλήθεια όμως είναι πολύ μακριά από αυτό, όπως έχουμε ήδη εξηγήσει προηγουμένως που αναφερθήκαμε στις κατηγορίες εκείνες των ανθρώπων που θα απευθυνθούν σε ένα γραφείο γνωριμιών. Ελάχιστο είναι το ποσοστό των ανθρώπων εκείνων που ανταποκρίνονται σε αυτό το πρότυπο. Η συντριπτική πλειοψηφία εκπίπτει στις προηγούμενες κατηγορίες τις οποίες αναλύσαμε. Όσο για το ερώτημα αν πρόκειται για άτομα άβουλα που καθοδηγούνται από άλλους σε αυτή την ενέργεια, θυμίζουμε ότι ο καθένας έχει τον πλήρη έλεγχο του εαυτού του, των προϋποθέσεων που θέτει και των τελικών επιλογών που θα κάνει. Πρόκειται για ανθρώπους που στην πλειοψηφία τους είναι δημιουργημένοι, κοινωνικοί και με πλήρη επίγνωση της απόφασης που έχουν πάρει να κάνουν κάτι για να βοηθήσουν τον εαυτό τους να οδηγηθεί στην πλήρωση της προσωπικής ευτυχίας.
Σε ότι αφορά την άποψη ότι ένα γραφείο γνωριμιών εχθρεύεται τον έρωτα και προτάσσει ένα ορθολογιστικό μοντέλο για την ένωση των ανθρώπων, έχω να πω τα εξής:
Τα γραφεία αυτά προτείνουν έναν εναλλακτικό τρόπο για να γνωριστούν δύο άνθρωποι, να επικοινωνήσουν και να δουν αν ταιριάζουν. Πόσοι από μας άλλωστε δεν είπαμε κάποια στιγμή σε έναν φίλο μας, σε μία φίλη μας «έχω κάποιον να σου γνωρίσω που νομίζω ότι θα ταιριάξετε πολύ». Κάπως έτσι λοιπόν γίνεται με την διαφορά ότι πραγματοποιείται με πιο οργανωμένο τρόπο και λαμβάνοντας σοβαρότερα υπόψην τα προσωπικά θέλω και τις υποδείξεις του καθενός, ενώ φυσικά υπάρχει και διασταύρωση των στοιχείων που παρατίθενται. Ευχής έργον είναι να βρίσκουν οι άνθρωποι μόνοι τους το ταίρι τους και να ερωτεύονται απλά κάποια στιγμή μπορεί να χρειαστούν κάποια βοήθεια για να γνωρίσουν το κατάλληλο άτομο. Κανείς δεν αποκλείει ότι δύο άνθρωποι που θα γνωριστούν μέσω ενός γραφείου δε θα ταιριάξουν, δε θα ερωτευτούν και δε θα κάνουν έναν ευτυχισμένο γάμο. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό να συμβεί αυτό γιατί ήδη με την πρώτη γνωριμία έχει πιστοποιηθεί ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι έχουν κάποια στοιχεία σύγκλισης που οι ίδιοι επέλεξαν ως σημαντικά για να ξεκινήσουν μια σχέση. Ένα γραφείο γνωριμιών λοιπόν που λειτουργεί με υπευθυνότητα, ευαισθησία και διακριτικότητα θα λέγαμε ότι επιτελεί κοινωνικό έργο. Κλείνοντας να πω ότι σύμφωνα με την λαογραφία μας ένας καλός προξενητής που ήξερε να ταιριάζει με σοφία ανδρόγυνα, πέρα από πλούσια δώρα απολάμβανε την αγάπη και την εκτίμηση των οικογενειών, που πλέον τον θεωρούσαν μέλος της.


Δεν υπάρχουν σχόλια: